Jak przebiega diagnostyka alzheimera?

Diagnostyka choroby Alzheimera zaczyna się od dokładnego wywiadu i oceny funkcji poznawczych, a następnie – w razie wskazań – obejmuje badania laboratoryjne oraz obrazowe. Celem jest potwierdzenie otępienia, określenie jego typu i wykluczenie innych, odwracalnych przyczyn zaburzeń pamięci. Poniżej znajdziesz uporządkowany opis krok po kroku, jak zwykle przebiega proces rozpoznania.

Przeczytaj również: Mity dotyczące włosów

Kiedy warto zgłosić się na ocenę pamięci i myślenia?

Na diagnostykę kierują nawracające problemy z nowymi informacjami, trudności w planowaniu, gubienie wątku rozmowy, dezorientacja w czasie i miejscu, zmiany w zachowaniu lub powtarzanie tych samych pytań. Bliscy często zauważają, że osoba wymaga więcej podpowiedzi w czynnościach dnia codziennego, które wcześniej wykonywała samodzielnie.

Przeczytaj również: Jak zrobić trwalszy manicure?

Jeśli obserwujesz takie sygnały u siebie lub kogoś z rodziny, warto umówić wizytę u specjalisty zajmującego się zaburzeniami pamięci. Informacje o dostępnych konsultacjach i diagnostyce znajdziesz na stronie placówki medycznej, np. na stronie głównej pod adresem Larmed – informacje o konsultacjach i badaniach.

Przeczytaj również: Peeling a skóra trądzikowata

Pierwszy etap: wywiad medyczny i ocena funkcji poznawczych

Rozpoznanie zaczyna się od szczegółowego wywiadu z pacjentem i osobą towarzyszącą. Omawiany jest początek trudności, ich tempo narastania, choroby współistniejące, stosowane leki, przebyte urazy, nawyki (sen, aktywność, używki) oraz funkcjonowanie w domu i pracy. Kluczowe jest ustalenie, czy zaburzenia wpływają na samodzielność.

Następnie wykonywane są standaryzowane testy przesiewowe funkcji poznawczych. Najczęściej wykorzystuje się krótkie oceny pamięci, uwagi, orientacji, języka i zdolności wzrokowo-przestrzennych (np. MMSE, MoCA). Wynik nie przesądza o rozpoznaniu, ale pomaga ocenić nasilenie trudności i wskazać dalszą diagnostykę.

W razie potrzeby kieruje się na pogłębioną neuropsychologiczną ocenę poznawczą, która szczegółowo bada pamięć epizodyczną, funkcje wykonawcze, fluencję słowną, praksję i funkcje wzrokowo-przestrzenne. Profil wyników bywa pomocny w różnicowaniu typu otępienia.

Badanie przedmiotowe i ocena neurologiczna

Specjalista przeprowadza badanie układu nerwowego: odruchy, siłę mięśniową, czucie, koordynację, chód oraz funkcje czaszkowe. Szuka objawów sugerujących inne przyczyny otępienia (np. parkinsonizm, wieloogniskowe uszkodzenia naczyniowe, wodogłowie normotensyjne). W ocenie bierze się też pod uwagę nastrój i objawy lękowo-depresyjne, które mogą nasilać kłopoty z pamięcią.

Badania laboratoryjne – wykluczenie odwracalnych przyczyn

Pakiet podstawowych badań krwi ma na celu wykrycie zaburzeń, które mogą naśladować otępienie. Zwykle obejmuje:

• Morfologię i CRP – wstępna ocena stanu ogólnego i zapalnego.
• TSH i hormony tarczycy – niedoczynność tarczycy może wywoływać spowolnienie i zaburzenia pamięci.
• Witamina B12 i kwas foliowy – niedobory upośledzają funkcje poznawcze.
• Elektrolity, glukoza, kreatynina, próby wątrobowe – zaburzenia metaboliczne wpływają na pracę mózgu.
• Testy w kierunku zakażeń w uzasadnionych sytuacjach (np. kiła, HIV) oraz ocena stanu odżywienia.

Nieprawidłowości w tych badaniach kierunkują leczenie przyczynowe i mogą tłumaczyć objawy bez konieczności rozpoznawania otępienia neurodegeneracyjnego.

Neuroobrazowanie: tomografia lub rezonans

Standardem jest wykonanie badania obrazowego mózgu w celu wykluczenia zmian strukturalnych (udar, guz, krwiak, wodogłowie) oraz oceny zaniku korowego. Rezonans magnetyczny (MRI) umożliwia ocenę hipokampów, istoty białej i zmian naczyniowych. Gdy MRI jest niedostępny lub przeciwwskazany, stosuje się TK. Obraz nie „diagnozuje” choroby sam w sobie, ale dostarcza ważnych danych różnicujących.

Dodatkowe narzędzia: biomarkery i badania specjalistyczne

W wybranych sytuacjach wykonuje się badania płynu mózgowo-rdzeniowego (biomarkery amyloidu i białka tau) lub obrazowanie PET (np. FDG-PET do oceny metabolizmu glukozy w mózgu). Zastosowanie tych metod zależy od obrazu klinicznego, wieku pacjenta i dostępności. Mogą wspierać rozróżnienie między chorobą Alzheimera a innymi przyczynami otępienia.

Różnicowanie i ustalenie rozpoznania

Rozpoznanie opiera się na połączeniu: objawów klinicznych, wyniku testów poznawczych, badaniu neurologicznym, wynikach laboratoryjnych i obrazowych. Specjalista ocenia, czy spełnione są kryteria otępienia (pogorszenie w przynajmniej jednej domenie poznawczej, wpływ na codzienną samodzielność) oraz czy profil objawów odpowiada chorobie Alzheimera (dominujące trudności w pamięci epizodycznej, stopniowy początek i postępujący przebieg).

Ważne jest odróżnienie alzheimera od innych otępień (naczyniowe, czołowo-skroniowe, z ciałami Lewy’ego), zaburzeń depresyjnych, majaczenia, skutków ubocznych leków czy niedoborów. Niekiedy zalecana bywa obserwacja w czasie i powtórna ocena, aby uchwycić dynamikę zmian.

Jak przygotować się do wizyty i badań?

Przynieś listę przyjmowanych leków (w tym suplementów), dokumentację medyczną, wyniki poprzednich badań i okulary/słuchawki, jeśli ich używasz. Dobrze, by towarzyszyła Ci osoba, która zna Twoje codzienne funkcjonowanie – jej obserwacje uzupełniają obraz kliniczny. Zapisz wcześniej niepokojące objawy i przykłady sytuacji, w których trudności są najbardziej widoczne.

Co dzieje się po rozpoznaniu?

Po ustaleniu rozpoznania omawia się plan postępowania: edukację, modyfikacje stylu życia, organizację wsparcia dla osoby i opiekunów, a także dalsze kontrole. W niektórych przypadkach rozważa się farmakoterapię zgodnie z aktualnymi zaleceniami i przeciwwskazaniami. Ważna jest ocena bezpieczeństwa w domu, prowadzenia pojazdów, gospodarowania lekami i finansami.

Najczęstsze pytania pacjentów i bliskich

• Czy jedno badanie wystarczy? Zwykle potrzebne są co najmniej: wywiad, test przesiewowy, badania krwi i obrazowanie. Dodatkowe testy zależą od sytuacji.
• Czy łagodne zaburzenia poznawcze to alzheimer? Nie. To stan pośredni; część osób stabilizuje się, inne wymagają dalszej obserwacji.
• Czy depresja może udawać otępienie? Tak. Tzw. pseudootępienie depresyjne może znacząco zaburzać pamięć i uwagę.

Najważniejsze wnioski dla pacjenta i opiekunów

Wczesna, wieloetapowa diagnostyka pozwala zidentyfikować odwracalne przyczyny pogorszenia funkcji poznawczych i właściwie rozpoznać chorobę Alzheimera. Kluczowe elementy to: rzetelny wywiad, testy poznawcze, badanie neurologiczne, podstawowe badania krwi i neuroobrazowanie. Gdy obraz jest niejednoznaczny, pomocne bywają biomarkery lub badania PET. Systematyczna ocena w czasie ułatwia planowanie opieki i codziennego funkcjonowania.